W tym roku w naszym mieście obchodzimy 80. rocznicę Powstania w Getcie Białostockim. Miasto od wielu miesięcy realizuje bogaty program projektów kulturalnych i historycznych. Główne uroczystości odbyły się w sierpniu, kolejne wydarzenia czekają na białostoczan w listopadzie.
W niedzielę (5 listopada) w klubie Fama przy ul. Legionowej 5 zostanie zaprezentowany spektakl „Głos ze środka piekła”. Będzie to monodram na podstawie „Pamiętnika” Dawida Szpiro, przejmującego i urywającego się nagle dziennika – dokumentu codziennego z życia w białostockim getcie. Przedstawienie – w wykonaniu studenta Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie Grzegorza Zinkiewicza – powstało w ramach uroczystości związanych z zagładą białostockich Żydów w obozie koncentracyjnym na Majdanku w listopadzie 1943 roku. Wstęp wolny.
Mocnym akcentem, a zarazem pewnym podsumowaniem, będzie konferencja naukowa w Muzeum Pamięci Sybiru. Konferencja pod tytułem „Białystok: historie żydowskie” rozpocznie się w poniedziałek (6 listopada) o godzinie 10.00 przy ul. Węglowej 1.
Z referatami wystąpią historycy z Uniwersytetów: Jagiellońskiego, Warszawskiego i w Białymstoku, a także badacze z Żydowskiego Instytutu Historycznego i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Zainteresowani będą mogli wysłuchać wystąpień na temat historii podlaskich i białostockich Żydów począwszy od XVI wieku po czasy po II wojnie światowej. Częścią konferencji będzie także debata pod tytułem „Jakiej historii Żydów potrzebują białostoczanie?”.
Organizatorami wydarzenia są Miasto Białystok i Muzeum Pamięci Sybiru. Partnerami przedsięwzięcia – Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego i Wydział Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu w Białymstoku. Wstęp na konferencję jest wolny.
Kolejnym wydarzeniem jest wystawa „Byłem. Widziałem. Zapamiętam. Relacja fotograficzna” (24 listopada, godz. 17.00). Będzie to wystawa reporterska Bogusława Skoka podsumowująca obchody 80. rocznicy powstania w getcie białostockim. Chętni zobaczą ją w Galerii im. Sleńdzińskich przy ul. Wiktorii 5.
Ponadto informujemy, że planowana na 5 listopada promocja książki „Walka i zagłada białostockiego getta” Szymona Datnera została przeniesiona na 15 grudnia 2023 r., a spektakl „GPS” w reżyserii Marii Żynel – na 2024 rok.
Białostockie getto zostało utworzone przez niemieckich okupantów 26 lipca 1941 roku. Na obszarze, który dziś wyznaczają ulice Lipowa, H. Sienkiewicza, Towarowa i Poleska, zamknięto ok. 40 tysięcy osób żydowskiego pochodzenia. Główne bramy do getta znajdowały się przy ulicach I. Malmeda (wtedy Kupieckiej) i Jurowieckiej. Zamknięci w getcie ludzie byli zmuszani przede wszystkim do pracy na rzecz władz okupacyjnych. W 1943 roku Niemcy postanowili dokonać likwidacji getta. Podczas akcji likwidacyjnej w dniach 15-16 sierpnia wybuchło powstanie, które zostało brutalnie stłumione. Ostateczna likwidacja getta nastąpiła we wrześniu. Jego mieszkańcy zostali wywiezieni do różnych obozów zagłady, głównie do Treblinki. Szacuje się, że z 40 tysięcy osób przeżyło niecałe 300.
Główne obchody w osiemdziesiątą rocznicę powstania w getcie odbyły się 16 sierpnia przy Pomniku Bohaterów Getta, na Placu Mordechaja Tenenbauma.
Opracowanie: Kamila Bogacewicz
