Dziś (27 czerwca) obchodzimy 78. rocznicę tragicznych wydarzeń z 1941 roku – spalenia Wielkiej Synagogi wraz z setkami uwięzionych w niej białostockich Żydów. Z tej okazji w Białymstoku odbyła się uroczystość.
Białystok pamięta o dramacie białostockiej społeczności żydowskiej i co roku wspomina ofiary „Czarnego piątku”. Tegoroczne obchody rocznicy spalenia Wielkiej Synagogi rozpoczęły się w południe. Pod pomnikiem-kopułą Wielkiej Synagogi przy ul. Suraskiej zgromadzili się mieszkańcy miasta, samorządowcy, przedstawiciele służb mundurowych. W imieniu prezydenta Białegostoku Tadeusza Truskolaskiego kwiaty złożył jego zastępca Przemysław Tuchliński.
– Nigdy nie zapomnimy o dawnych mieszkańcach Białegostoku, którzy tworzyli dzieje naszego miasta. Pamięć o ich dramatycznych losach winniśmy przekazywać młodym pokoleniom – powiedział Przemysław Tuchliński.
Wydarzenia, które rozegrały się 78 lat temu, były początkiem eksterminacji ludności żydowskiej w Białymstoku. Wielka Synagoga znajdująca się przy ul. Bożniczej (obecnie Suraskiej), została wzniesiona w latach 1909-1913. W okresie międzywojennym była najokazalszą synagogą białostocką i cieszyła się największym prestiżem wśród wszystkich bożnic Białegostoku. Została wybudowana według projektu Samuela J. Rabinowicza. Była świątynią reformowaną, w której kobiety modliły się obok mężczyzn, choć na osobnych galeryjkach. W okresie międzywojennym, podczas świąt i uroczystości państwowych, w synagodze grała orkiestra Gimnazjum Hebrajskiego.
27 czerwca 1941 r. niemiecka grupa operacyjna, którą dowodził kapitan Gothar Bürkner, spaliła dzielnicę żydowską wraz z Wielką Synagogą. Niemcy kazali wszystkim mężczyznom i chłopcom narodowości żydowskiej przyjść do Wielkiej Synagogi. Zamknęli ich wewnątrz i podpalili budynek. Do tych, którzy próbowali oporu, strzelali. Historycy szacują, że zginęło ok. 2-2,5 tysiąca osób.
W miejscu, w którym stała synagoga, znajduje się obecnie pomnik w kształcie kopuły zniszczonej bożnicy. Autorami monumentu są Michał Flikier, Maria Dżugała-Sobocińska, Dariusz Sobociński i Stanisław Ostaszewski. Odsłonięcie pomnika nastąpiło w 1995 roku.
Anna Kowalska
